Ngày 6/3, RFA Tiếng Việt có bài: “Sáp nhập tỉnh giúp Tô Lâm thâu tóm Ban chấp hành Trung ương thế nào?”.
Theo đó, RFA cho biết, ông Tô Lâm vừa sáp nhập các bộ ngành, lại nhanh chóng tiếp tục sáp nhập các tỉnh thành, loại bỏ cấp huyện. Những gì ông làm đều đang diễn ra ở cấp thấp của bộ máy nhà nước, tưởng chừng không có ảnh hưởng gì đến chính trị thượng tầng. Nhưng chính trị thượng tầng rất có thể sẽ được tái định hình thành một dạng thức mới, tương ứng với cách ông Tô Lâm đang thay đổi chính trị hạ tầng.
RFA cho hay, trước thời cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng Trọng Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam không có thực quyền. Đến Đại hội 12, năm 2016, ông Trọng đã đưa Trung ương lên một vai trò mới. Từ một tổ chức bình phong, trở thành tổ chức có thực quyền, thậm chí trở thành trung tâm quyền lực của toàn Đảng.
Tuy nhiên, từ cuối năm 2024 đến nay, có nhiều dấu hiệu cho thấy dường như Ban Chấp hành Trung ương Đảng chuẩn bị bước sang một trạng thái mới.
Sự thay đổi này không đến trực tiếp từ cơ quan quyền lực thượng đỉnh, mà có thể xảy ra do thay đổi ở các cấp thấp hơn: Tổng Bí thư Tô Lâm quyết định thay đổi cấu trúc bộ máy chính phủ và sáp nhập các tỉnh thành.
Các cải cách thể chế do Tổng Bí thư Tô Lâm thực hiện mấy tháng qua, có thể dẫn đến thay đổi trong bầu cử đại biểu Đại hội 14, ở các địa phương và ban ngành.
RFA dẫn lời nhà báo Trân Văn, một cây bút phân tích chính trị Việt Nam nhiều kinh nghiệm, cho rằng trước hết, các nhà quan sát cần nhìn từ vấn đề nền tảng là động lực của cuộc cải cách đang diễn ra ở Việt Nam. Theo ông, câu hỏi liệu ông Tô Lâm có tiếp tục được Ban Chấp hành Trung ương tín nhiệm bầu làm Tổng Bí thư, ở nhiệm kỳ tới hay không là chuyện chưa rõ ràng.
Tình thế bất định về tương lai này có liên quan tới việc cải tổ hệ thống đang diễn ra cấp tập và quyết liệt, dù từ trước tới nay, đây vốn là điều không dễ thực hiện.
Sở dĩ ông Tô Lâm làm nhanh như vậy, theo nhà báo Trân Văn vì 2 chữ “tình thế”. Tình thế đẩy bất kỳ ai ở vị trí như ông Tô Lâm đến chỗ, phải xem cải tổ là vấn đề sống còn của cá nhân ông. “Tình thế” cũng là yếu tố quyết định “sinh mạng chính trị” trong tương lai của những người theo phò ông.
Theo RFA, ở thời điểm hiện nay, mọi con mắt đều dồn về phía Đại hội 14 đầu năm 2026. Câu hỏi mà các nhà quan sát đang đặt ra, để theo dõi diễn biến chính trị thượng tầng Việt Nam, là những diễn biến trong cải cách hệ thống công quyền ở bên dưới, sẽ tác động ra sao tới cơ cấu quyền lực bên thượng đỉnh.
Với kế hoạch sáp nhập các tỉnh thành và loại bỏ cấp huyện sắp được công bố, có hàng loạt câu hỏi có thể đặt ra cho chính trị thượng tầng, bao gồm việc phân chia số lượng ủy viên đến từ các khối khác nhau.
RFA dẫn lời Giáo sư Zachary Abuza, chuyên gia về Việt Nam và Đông Nam Á ở Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ, nhận định, tác động của các cải cách của ông Tô Lâm ở cấp địa phương đối với chính trị thượng tầng ở Hà Nội là có thật.
Tổng Bí thư Tô Lâm rất tự tin vào khả năng kiểm soát đại cục, kiểm soát Ban Chấp hành Trung ương, và khả năng tái đắc cử cao của ông tại Đại hội 14. Ông Abuza nhớ lại, ở các kỳ đại hội trước, thông thường năm trước của một Đại hội Đảng bình thường sẽ không có quyết định lớn nào. Trong khi đó, hiện nay, khi còn khoảng một năm nữa tới đại hội 14, ông Tô Lâm đang thúc đẩy các cải cách cơ cấu lớn. Giáo sư Abuza nói tiếp:
“Điều đó cho thấy sự tự tin của ông Tô Lâm. Tôi nghĩ nếu chúng ta nhìn vào cách ông ấy sắp xếp lại Đảng Cộng sản Việt Nam, loại bỏ đối thủ và đưa đồng minh vào Bộ Chính trị, thì có vẻ như ông ấy sẽ nắm quyền tại Đại hội lần thứ 14, tương tự như những gì Tập Cận Bình đã làm tại Đại hội lần thứ 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc”.
Thu Phương – thoibao.de
