Đề xuất mới nhất của Bộ Tài chính về việc hỗ trợ thêm một khoản thu nhập hàng tháng bằng 100% mức lương cho công chức quản lý thuế, đã lập tức làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dư luận.
Chỉ trong vòng một ngày, hàng trăm bình luận trên các nền tảng mạng xã hội cho thấy mức độ bất bình sâu sắc, không chỉ vì tính bất hợp lý của chính sách mà còn vì tư duy ưu ái “lợi ích nhóm” đã mang tính hệ thống trong bộ máy công quyền tại Việt Nam.
Điều đáng chú ý, là điều này xảy ra ngay sau khi đề xuất miễn học phí cho con giáo viên từ mầm non đến đại học vừa bị rút khỏi Dự thảo Luật Giáo dục, do bị đánh giá là thiếu công bằng.
Hai sự việc liên tiếp vừa kể đuọc công luận cho rằng các cơ quan nhà nước không còn cân nhắc lợi ích xã hội một cách toàn diện, công bằng mà đang bị cuốn theo tư duy “ưu tiên cho ngành mình”, bất chấp tính hợp lý về mặt thể chế.
Xu hướng này mới xuất hiện đã phản ánh sự lan rộng của tư duy đặc quyền trong bộ máy nhà nước, trong nhiệm kỳ mà Tổng Bí thư của Đảng là một tướng Công an và lực lượng công an có ưu thế chính trị và các đặc quyền vượt trội.
Theo đó, người đứng đầu của Đảng đã ưu ái lực lượng công an từ chế độ lương, thu nhập ngòai lương, nhà ở…, đến các quyền hạn quản lý được cho là bành trương chưa từng thấy trong nhiều năm qua.
Ví dụ cụ thể như, việc lực lượng Cảnh sát Giao thông được hưởng tới 85% tiền phạt vi phạm luật giao thông, trong khi họ vẫn ăn lương nhà nước – là từ tiền thuế của người dân, thì lẽ đương nhiên họ phải có trách nhiệm phụng sự đất nước và người dân một cách vô điều kiện.
Điều đó đã đặt ra câu hỏi nghiêm túc về xung đột lợi ích và động cơ thực thi pháp luật. Một khi, người thực thi luật lại trực tiếp hưởng lợi từ mức phạt, thì mục tiêu bảo đảm an toàn giao thông có nguy cơ bị thay thế bằng động cơ tăng thu, sẽ càng làm xói mòn niềm tin công chúng.
Việc mô hình này tồn tại dưới thời Tổng Bí thư Tô Lâm phản ánh vấn đề quản trị: cơ chế giám sát yếu kém, tư duy đặc quyền và nguy cơ biến quyền lực công thành công cụ thu lợi cho ngành thay vì phục vụ xã hội.
Khi mô hình đó được chấp nhận và được coi như một sự “chuẩn mực” mang tính đương nhiên, thì không khó hiểu việc các bộ, ngành khác cũng tìm cách củng cố quyền lợi riêng của mình như đã thấy.
Theo giới quan sát quốc tế tư duy này, đã trở thành điều nguy hiểm vì nó đã triệt tiêu nguyên tắc “mọi người đều bình đẳng” đã được hiến định trong Hiến pháp Việt nam qua mọi thời kỳ.
Điều đó đã khiến bộ máy công quyền ở Việt nam hiện nay đang vận hành theo xu hướng ưu tiên lợi ích của các nhóm nhỏ thay vì phụng sự lợi ích chung của toàn xã hội.
Các đề xuất của Bộ Giáo dục, Bộ Tài chính… vì vậy không chỉ đơn thuần là một đề nghị ưu tiên về chính sách, mà nó là triệu chứng của một “căn bệnh” chính trị, đó là: sự lệch chuẩn trong phân bổ nguồn lực quốc gia.
Các bình luận trên mạng xã hội về vấn đề bất cập này đã phản ánh rõ tâm lý của một số đông của người dân, đã tỏ ra thất vọng về một bộ máy một nhà nước thiếu công bằng, bất bình đẳng.
Giới phân tích cũng chỉ ra rằng, khi quyền lực trung tâm và người đứng đầu bị suy yếu hoặc bị tranh chấp, các nhóm lợi ích có xu hướng lợi dụng để đẩy nhanh việc củng cố các ưu tiên của mình.
Trong bối cảnh trước Hội nghị Trung ương 15, khi vị trí lãnh đạo tối cao của đảng vẫn chưa ngã ngũ, việc các bộ, ngành tranh thủ để mở rộng quyền lợi là điều có thể lý giải.
Lợi ích nhóm không phải là “điểm mới” ở Việt nam, nhưng việc nó trở thành “tư duy mang tính hệ thống” mới là điều đáng lo cho tương lai của quốc gia.
Trà My – Thoibao.de
