Những tuần gần đây, không gian mạng Việt Nam lại rộ lên “mùa săn ghế”: đồn đoán rằng Tổng Bí thư Tô Lâm – người vừa lên ngôi sau khi được bầu làm Tổng Bí thư ngày 3/8/2024 – có thể bị thay trước một kỳ Hội nghị Trung ương mang tính chốt danh sách để bước vào Đại hội XIV. Ở một đất nước mà thông tin chính trị cấp cao luôn được gói như quà Tết (bọc nhiều lớp, mở đúng giờ), tin đồn trở thành thứ “minh bạch” nhất: lan nhanh, rẻ tiền, ai cũng dùng được.
Cái tên được gắn vào kịch bản “thay người” là Đại tướng Phan Văn Giang – Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Quốc phòng, đồng thời là Phó Bí thư Quân ủy Trung ương. Nếu Tô Lâm đại diện cho một quỹ đạo quyền lực mang màu “an ninh – công an”, thì Giang là biểu tượng của “quân đội – quốc phòng”. Và thế là dân mạng dựng ngay một câu chuyện rất hợp thời: khi cán cân nghiêng quá về một phía, hệ thống sẽ tự tìm cách… kê lại chân bàn.
Đồn đoán này không tự nhiên mà có đất sống. Một mặt, chính thông báo chính thức của Đảng về Hội nghị Trung ương 14 (khóa XIII) đã nhấn mạnh giai đoạn “từ tháng 8/2024 đến nay” là thời kỳ chỉ đạo “quyết liệt”, “đột phá”, với các điểm nhấn như mục tiêu tăng trưởng 2025 trên 8%, hướng tới “tăng trưởng 2 con số”, và đặc biệt là cuộc “cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy” cùng chuyển đổi số. Nói cách khác: tốc độ là chủ đề chính thức. Nhưng tốc độ cao mà thiếu đối thoại thì xã hội thường phản ứng bằng thứ cũng chạy nhanh không kém: lời đồn.
Mặt khác, Việt Nam đang tiến gần Đại hội XIV – đã được ấn định diễn ra 19–25/1/2026. Cơ chế quyền lực ở đây vốn quen theo “đường ray”: Đại hội bầu Trung ương; Trung ương chọn Bộ Chính trị; rồi mới ra tứ trụ. Vì vậy, những kỳ họp Trung ương trước Đại hội giống như vòng “chốt kèo” – nơi quyết định quan trọng thường xong trước khi công chúng kịp hiểu câu hỏi. Trong bối cảnh ấy, tin đồn không nhất thiết nhằm “lật ghế ngay”, mà thường đóng vai trò đòn gió: tạo áp lực, dò phản ứng, và nhắc rằng quyền lực không chỉ là nắm chặt – mà còn là giữ cho nắp nồi không bật.
Bài toán mà dư luận (và cả nội bộ) có thể đang ngầm cân đo là: uy tín và mức chấp nhận xã hội. Tô Lâm được bầu Tổng Bí thư khi đang là Chủ tịch nước, xuất thân dài từ hệ thống công an. Sự “công an hóa” trong cảm nhận của một bộ phận người dân – cộng với các chính sách triển khai nhanh, mạnh – dễ tạo ra tâm thế “trật tự bằng mệnh lệnh”. Còn Giang, với chiếc áo quân đội, có thể được một số người xem như phương án “cân bằng hình ảnh”: ít va vào đời sống dân sinh hằng ngày hơn, ít tạo cảm giác bị siết bằng công cụ cưỡng chế hơn. (Nhấn mạnh: đây là cách người ta kể chuyện trên mạng, không phải kết luận có chứng cứ.)
Vì thế, luồng dư luận “Phan Văn Giang thay Tô Lâm” có thể chỉ là một cách nói bóng: đừng tưởng cầm vô-lăng là muốn bẻ cua thế nào cũng được; còn nhiều người ngồi chung xe. Tin đồn, trong logic chính trị kín cổng cao tường, giống chiếc van xả áp: xã hội không có kênh chất vấn hữu hiệu thì sẽ tự tạo “kênh” bằng lời truyền miệng. Và khi tin đồn lan rộng, điều đáng sợ nhất với người cầm quyền không phải là đúng hay sai, mà là: nó cho thấy niềm tin đang hao.
Tóm lại, chưa có dấu hiệu chính thức nào xác nhận chuyện “thay ghế”. Nhưng việc tin đồn sống dai trước thềm Đại hội đã là một tín hiệu: trong một hệ thống luôn ưa “thống nhất cao”, chỉ cần dư luận đủ ồn ào, người ta đã hiểu rằng có thứ gì đó đang… không còn êm như báo cáo
Thu Phương – Thoibao.de
